Những quyết sách đặc biệt về công tác dân tộc

Cách đây gần 80 năm, ngày 3/5/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 58 thành lập Bộ Nội vụ, trong đó có Nha Dân tộc thiểu số - tổ chức tiền thân của Ủy ban Dân tộc – nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo. Trong suốt chặng đường đã qua, cơ quan công tác dân tộc đạt được những thành tựu to lớn. Chính sách dân tộc được triển khai thực hiện nhất quán theo nguyên tắc: bình đẳng, đoàn kết, tương trợ, trên tinh thần tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau cùng phát triển, hướng tới mục tiêu xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, chính sách dân tộc của Việt Nam luôn được bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn và sự phát triển của đất nước.

Điểm qua nhiều dấu ấn đáng nhớ của lĩnh vực công tác dân tộc. Đảng ta đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết chuyên đề về công tác dân tộc như: Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 22-NQ/TW, ngày 27/11/1989 “Về một số chủ trương, chính sách lớn phát triển kinh tế - xã hội miền núi”; Ban Chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 12/3/2003 “Về công tác dân tộc”; Kết luận số 65-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác dân tộc trong tình hình mới…

Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều văn bản pháp quy quan trọng về công tác dân tộc. Trong đó, đặc biệt là Chính phủ ban hành Nghị định số 05/2011/NĐ-CP ngày 14/1/2011 về công tác dân tộc. Đây là lần đầu tiên nước ta có Nghị định về công tác dân tộc. Ngày 10/10/2024, Chính phủ ban hành Nghị định số 127/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 05/2011/NĐ-CP ngày 14/01/2011 của Chính phủ về công tác dân tộc. Nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc, tạo thuận lợi trong triển khai, thực hiện, thụ hưởng chính sách dân tộc.

Một trong những dấu ấn nữa phải kể đến, đó là cơ quan công tác dân tộc đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược công tác dân tộc giai đoạn 2011-2020. Văn bản pháp quy này đã đưa đến ý nghĩa to lớn, lần đầu tiên Việt Nam có Chiến lược công tác dân tộc. Gần đây nhất là Chiến lược công tác dân tộc giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, với mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp quan trọng.

Đặc biệt, lần đầu tiên trong lịch sử, Quốc hội quyết định chính sách dân tộc theo Hiến pháp, với việc ban hành Nghị quyết số 88/2019/QH14 của Quốc hội phê duyệt Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; Nghị quyết số 120/2020/QH14 của Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030. Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử, nước ta có Chương trình mục tiêu quốc gia dành riêng cho vùng đồng bào DTTS và miền núi, tạo cơ hội mới để vùng đồng bào DTTS phát huy nội lực, phát triển toàn diện, bền vững.

Nhờ có đường lối, chủ trương đúng đắn về công tác dân tộc và ưu tiên nguồn lực thực hiện hiệu quả các chính sách dân tộc, đến nay, vùng đồng bào DTTS và miền núi đã từng bước phát triển toàn diện; niềm tin của đồng bào đối với Đảng và Nhà nước được nâng lên; đoàn kết giữa các dân tộc được củng cố và tăng cường; văn hóa truyền thống của các dân tộc được giữ gìn và phát huy; an ninh chính trị, trật tư an toàn xã hội được giữ vững… Tính đến hết 31/12/2024, tỷ lệ giảm nghèo vùng đồng bào DTTS đạt bình quân 3,4%, dự kiến cả giai đoạn 2021-2025 đạt 3,2%. Thu nhập bình quân của người DTTS tính đến hết 31/12/2024 đạt bình quân 42,7 triệu đồng, dự kiến cả giai đoạn đạt 46,4 triệu đồng.

Dấu ấn trong lĩnh vực công tác tôn giáo

Đối với lĩnh vực công tác tôn giáo, cách đây 70 năm, đứng trước yêu cầu nhiệm vụ chính trị, theo đề nghị của Ban Nội chính Chính phủ và được Hội đồng Chính phủ đồng ý, ngày 02 tháng 8 năm 1955, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 566-TTg thành lập Ban Tôn giáo, một đơn vị trong Ban Nội chính Chính phủ và trực thuộc Thủ tướng Chính phủ (tiền thân của Ban Tôn giáo Chính phủ ngày nay); đồng thời, thiết lập hệ thống Ban Tôn giáo trực thuộc các Ủy ban Hành chính khu, các Ủy ban hành chính tỉnh, cũng là tiền thân của hệ thống ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo.

Trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau, Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo đã tích cực tham mưu với Đảng, Nhà nước các chủ trương, chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo; thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo.

Có thể kể đến rất nhiều dấu ấn của lĩnh vực công tác tôn giáo trong những năm qua. Sau khi đất nước thống nhất, Ban Tôn giáo Chính phủ đã phối hợp với các bộ, ban, ngành Trung ương tham mưu cho Đảng và Chính phủ từng bước hoàn thiện chính sách, pháp luật đối với lĩnh vực tôn giáo, xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị quyết số 297/NQ-CP ngày 11/11/1977 về một số chính sách đối với tôn giáo.

Trong thời kỳ thực hiện công cuộc đổi mới, Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo đã có những đóng góp quan trọng, tham mưu cho Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành các nghị quyết về công tác tôn giáo, đặc biệt Nghị quyết số 25/NQ-TW ngày 12/3/2003 về công tác tôn giáo.

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành các văn bản pháp luật về lĩnh vực quản lý các hoạt động tôn giáo, như: Nghị định số 69/HĐBT ngày 21/3/1991 của Hội đồng Bộ trưởng quy định về các hoạt động tôn giáo; Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2004 và các nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo,...Tiếp tục thể chế hóa nội dung Nghị quyết số 25-NQ/TW Hội nghị lần thứ 7, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác tôn giáo và Hiến pháp 2013, Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành Luật Tín ngưỡng, tôn giáo, tạo ra một hành lang pháp lý toàn diện, minh bạch và cụ thể hơn cho các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo.

Nhờ sự đổi mới về chính sách, đời sống tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ cả về quy mô và chiều sâu. Hiện nay, Nhà nước đã công nhận và cấp chứng nhận đăng ký hoạt động tôn giáo cho 43 tổ chức thuộc 16 tôn giáo; với khoảng trên 27,7 triệu tín đồ (chiếm khoảng 27% dân số), trên 61.000 chức sắc, gần 145.000 chức việc và gần 30.000 cơ sở thờ tự. Các hoạt động tín ngưỡng được tôn trọng và phát huy, tuân thủ quy định của pháp luật. Các tôn giáo, chức sắc, chức việc, tín đồ các tôn giáo chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; đã và đang khẳng định vai trò tích cực, đồng hành cùng dân tộc.

Đổi mới, hòa vào Kỷ nguyên vươn mình

Dấu mốc đặc biệt quan trọng, ngày 01/3/2025, Bộ Dân tộc và Tôn giáo được thành lập trên nền tảng Ủy ban Dân tộc tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước về tín ngưỡng tôn giáo từ Bộ Nội vụ, có ý nghĩa đặc biệt đối với công tác dân tộc và tôn giáo của Việt Nam. Sự kiện này không chỉ thể hiện tầm nhìn chiến lược và sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với khối đại đoàn kết toàn dân tộc, mà còn mở ra một giai đoạn mới, hứa hẹn nhiều đột phá trong việc đồng bộ hóa các chính sách về dân tộc, tín ngưỡng, tôn giáo và nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước.

Sau khi thành lập, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đã tập trung xây dựng thể chế, chính sách, xây dựng thông tư, củng cố tổ chức bộ máy theo mô hình mới… Xử lý 28 vấn đề lớn từ công việc thường xuyên, đến những việc tồn đọng. Tăng cường kiểm tra giám sát, đơn giản hóa 72 thủ tục hành chính. Tăng cường phân cấp phân quyền, ủy quyền nhiều hơn, gần dân hơn… Đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025; Nỗ lực chủ trì, phối hợp để hoàn thành mục tiêu xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước; Tổ chức thành công Đại lễ VESAK Liên hợp quốc 2025, để lại nhiều dấu ấn…

Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung cho biết: Công tác dân tộc, tôn giáo là vấn đề chính trị xã hội của cả hệ thống chính trị, cần sự vào cuộc của các cấp, các ngành. Phải thay đổi tư duy của những người làm quản lý Nhà nước, đó là: “nghĩ sâu, làm lớn, hành động quyết liệt hiệu quả”. Bộ trưởng cho rằng, mỗi quyết định, mỗi hành động đều phải tính đến hiệu quả và tác động trong tương lai xa, chứ không chỉ giải quyết các vấn đề trước mắt. “Làm một ngày phải nghĩ cho mười năm”.

“Công tác dân tộc và tôn giáo thời gian tới phải có chuyển động. Để các dân tộc đoàn kết, tương trợ, giúp nhau cùng phát triển, đồng bào các dân tộc chủ động vươn lên thoát nghèo, làm giàu chính đáng. Đồng bào dân tộc có cuộc sống ấm no, đầy đủ. Đồng bào có tín ngưỡng, không có tín ngưỡng được tôn trọng, hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Toàn ngành phải góp phần vào 3 chữ A: “An ninh; an dân; an sinh””, Bộ trưởng nhấn mạnh về nhiệm vụ toàn ngành công tác dân tộc và tôn giáo trong thời gian tới.

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, toàn ngành công tác dân tộc, tôn giáo sẽ tập trung tham mưu cơ chế chính sách, văn bản pháp luật. Tổng kết Nghị quyết 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa IX về công tác dân tộc, để ban hành Nghị quyết mới thay thế. Tham mưu sửa đổi Luật Tín ngưỡng, tôn giáo. Ban hành các chính sách, cơ chế đặc thù phù hợp với lĩnh vực công tác dân tộc, tôn giáo. Tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025, xây dựng Chương trình giai đoạn tiếp theo trên nguyên tắc tập trung, không dàn trải, thay đổi tư duy, cách làm.

Trong Kỷ nguyên mới, Bộ Dân tộc và Tôn giáo thể hiện quyết tâm chính trị cao trong thực hiện nhiệm vụ, như phát biểu chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Lễ công bố nghị quyết của Quốc hội về thành lập Bộ Dân tộc và Tôn giáo: “Bộ Dân tộc và Tôn giáo phải là trung tâm, hình mẫu về đoàn kết và lan tỏa tinh thần đoàn kết, thống nhất, tạo động lực, cảm hứng cho sự phát triển bình đẳng, đoàn kết giữa các dân tộc, tôn giáo…”.